“แก้วมังกร” มีถิ่นกำเนิดอยู่แถวถิ่นอเมริกากลางมาเป็นระยะเวลายาวนานนับพันปี ในเอเชียพบว่าบาทหลวงชาวฝรั่งเศสได้นำเข้าไปเมื่อประมาณ 100 ปีมาแล้วและเพิ่งเข้ามาในไทยเมื่อไม่กี่ปีมานี้เอง ชาวจีน, ญี่ปุ่น, เกาหลีเหนือ-ใต้ และไต้หวัน นิยมเรียกกันว่า Dragonfruit บางประเทศในยุโรปเรียกแก้วมังกรว่า Pitahaya

แก้วมังกรเป็นไม้เลื้อย มีอายุยาวนานหลายปี ลำต้นมีลักษณะแปลกตา เป็น 3 แฉกมีสีเขียว อวบน้ำ ซึ่งแท้จริงแล้วคือใบที่เปลี่ยนรูปไป ส่วนลำต้นที่แท้จริงอยู่ในตำแหน่งที่เป็นศูนย์กลางของแฉกทั้ง 3 บริเวณตาข้างจะมีหนาม 1-5 หนาม ดอกจะเกิดบริเวณปลายกิ่งในช่วงเดือนเมษายน เมื่อบานมีลักษณะคล้ายปากแตร จะบานในช่วงหัวค่ำจนถึงเช้า เมื่อติดผลแล้ว ผลอาจมีสีชมพูหรือเหลือง เนื้อผลภายในมีทั้งสีขาวและแดงขึ้นอยู่กับพันธุ์ และมีเมล็ดสีดำอยู่ในเนื้อผล

แก้วมังกร เป็นพืชในตระกูลกระบองเพชร สามารถปลูกได้ดีในทุกสภาพพื้นที่จึงเป็นที่นิยมปลูกกันมากอย่างแพร่หลาย ผลจะมีลักษณะเป็นสันเหลี่ยมทู่ ๆ เรียงรายอยู่ทั่วไปบนผิวเปลือก เปลือกหนาสีออกชมพูอมส้ม ภายในผลเมื่อผ่าออกจะมีเนื้อสีขาวขุ่นภายในเนื้อก็จะมีเมล็ดเล็ก ๆ ซึ่งใหญ่กว่าเมล็ดงานิดเดียวฝังตัวอยู่เต็มไปหมด เมื่อรับประทานจะมีรสชาติหวานเย็น กรุบกรับไม่ระคายคอ

ผลแก้วมังกรมีคุณค่าทางอาหาร มีสารกลุ่ม FOS ในปริมาณสูง มีคุณสมบัติเป็นสาร Prebiotic ที่ช่วยปรับสมดุลของแบคทีเรียในลำไส้ได้ ช่วยแก้ปัญหาการขับถ่ายต่างๆ ได้ดี และเนื่องจากตัวมันเองไม่ค่อยถูกดูดซึม ดังนั้นกินปริมาณมากก็ไม่ทำให้อ้วน แต่คงไม่สามารถใช้เป็นอาหารหลักในการลดน้ำหนักได้ นอกจากนี้ยังมีสรรพคุณป้องกันโรคหัวใจ, ความดันโลหิตตับ, เบาหวาน, มะเร็งลำไส้ และต่อมลูกหมาก เสริมสร้างภูมิต้านทานกระดูก, ฟัน และกล้ามเนื้อ

พืชพวกกระบองเพชรมีสารมิวซิเลจ (Mucilage) จำนวนมาก สารพวกนี้ คือ โปลี่แซคคาไรด์เชิงซ้อน ลักษณะคล้ายวุ้นเหลว หรือเยลลี่ ดูดน้ำ ช่วยคุมน้ำตาลกลูโคสในคนที่เป็นเบาหวาน โดยไม่พึ่งอินซูลินสามารถลดไตรกลีเซอร์ไรด์ และคอเรสเตอรอล ชนิดความหนาแน่นในเลือดต่ำ นอกจากนี้ยังเพิ่มธาตุเหล็ก บรรเทาโรคโลหิตจาง

แก้วมังกรเป็นผลไม้บริสุทธิ์ปลอดภัยจากสารพิษ มีกากใยสูง แคลอรี่ต่ำ อุดมไปด้วยวิตามินซี คลอโรฟิลล์ เมล็ดของแก้วมังกรอุดมไปด้วยไขมันไม่อิ่มตัวสามารถต่อต้านปฏิกริยาอ๊อกซิเดชั่น ทานแล้วนอกจากดับร้อนผ่อนกระหายยังบำรุงสุขภาพผิวพรรณสดชื่น ช่วยกระตุ้นต่อมน้ำนมในสุภาพสตรี ใช้เป็นผลไม้เสริมสุขภาพ และความงามได้เป็นอย่างดี

กรณีที่เกิดกระแสข่าวออกมาว่ากินแก้วมังกรแล้วเป็นมะเร็งนั้น ทางกระทรวงสาธารณสุขได้ออกมายืนยันเมื่อเดือนมีนาคมที่ผ่านมาว่า เป็นพียงข่าวลือ ยังไม่มีงานวิจัยที่ใดในโลกว่ากินผลไม้ชนิดนี้แล้วเป็นมะเร็ง แนะการกินแก้วมังกร ต้องกินพอประมาณวันละไม่เกิน 1 ลูก และไม่ควรกินซ้ำซาก ชี้คุณค่าทางโภชนาการแก้วมังกรไม่แพ้ผลไม้ไทย มีวิตามิน, แร่ธาตุ, ใยอาหาร และที่สำคัญคือให้พลังงานต่ำ จากข้อมูลของกองโภชนาการ กรมอนามัย ระบุว่า ถ้ากินแก้วมังกร 1 ลูก น้ำหนักประมาณ 100 กรัม ร่างกายจะได้แคลเซียม 9 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 32 มิลลิกรัม วิตามินซี 7 มิลลิกรัม โปรตีน 1.4 กรัม คาร์โบไฮเดรต 12.4 กรัม พลังงาน 66 กิโลแคลอรี่ และใยอาหาร 2.6 กรัม กรมอนามัยได้แนะนำให้คนไทยกินผลไม้ไทยตามฤดูกาล และกินให้หลากหลายชนิด ไม่ควรกินผลไม้ชนิดใดชนิดหนึ่งติดต่อกันหลายวัน เพื่อให้ได้สารอาหารหลากหลายชนิด

มีเรื่องที่ต้องระวังสำหรับผู้ที่ต้องการจะปลูกแก้วมังกร เนื่องจากแก้วมังกรมีลักษณะคล้ายต้นโบตั๋น แต่ต้นโบตั๋นใช้ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับ เพราะดอกของโบตั๋นหลังจากบานแล้วจะเหี่ยวและร่วงหล่นไป โดยไม่มีผลติดอยู่ และด้วยความคล้ายคลึงกัน จึงทำให้มีพ่อค้าจอมโกงบางคนนำกิ่งพันธุ์ของต้นโบตั๋นมาขาย โดยอ้างว่าเป็นกิ่งพันธุ์ของต้นแก้วมังกร ดังนั้นจึงต้องเพิ่มความระมัดระวังในการซื้อต้นแก้วมังกรให้ดี

8 ก.พ. 2561 - ศูนย์การเรียนรู้สุขภาวะ สสส.